Artikelen © Diana Vernooij 2009
terug naar Wijding

We komen om te blijven

In gesprek met eerwaarde Dhammananda

'Het hele land is op ons gespitst. Als een non iets fout doet, zal dat als excuus worden gebruikt om ons onderuit te halen.'

Ze komt de meditatieruimte binnen en laat haar kussentje vervangen door een stoel. Dhammananda zegt met een lach: 'Ik kan niet op het kussen zitten, omdat volgens de Vinaya (de regels voor de sangha) leerlingen niet hoger mogen zitten dan de leraar.' Het is typerend voor Dhammananda. Eigenlijk maakt het haar niet veel uit hoe zij en de rest van de sangha zit. Maar ze beseft dat één foto van haar in een verkeerde positie tegen haar gebruikt kan worden. En dit toont ook wie ze is: ze vraagt niet van ons om op de grond te gaan zitten, ze past zichzelf aan. In 2001 werd zij tot bhikkhuni (non) gewijd in Sri Lanka en nu leidt ze de eerste Bhikkhuni Sangha in Thailand.

Toestemming
Voor haar wijding was ze hoogleraar. Dhammananda nam ontslag om in het klooster te treden. Aan haar echtgenoot vroeg ze een scheiding. Ook haar zonen moesten toestemming geven voordat ze gewijd kon worden. Het vergde een langdurige voorbereiding om in de voetsporen van haar moeder Voramai te treden. Die was sinds 1971 bhikkhuni in de mahayana-traditie en bouwde de tempel waar Dhammananda nu abdis is. Ze overleed in 2001, het jaar dat haar dochter gewijd werd. 'Mijn moeder heeft mij nooit gevraagd haar op te volgen. Maar de mensen om ons heen verwachtten wel dat ik deze weg zou inslaan. Aanvankelijk had ik er weerstand tegen. Ik was niet betrokken genoeg om de wijding te willen. Ik heb een wereldlijk leven geleid met alles erop en eraan. Het bleek een goede voorbereiding, het verlangen naar de wereld is weg. Op een dag keek ik in de spiegel, voor ik mijn make-up opdeed. Ik vroeg me af hoe lang ik dat nog zou doen. Plotseling wendde ik me af van de wereldlijke interesses. Daarna volgde mijn keuze voor wijding. Ja, het was prachtig. Ik voelde geen druk.'

Verboden
In haar paspoort staat nog steeds dr. Chatsumarn Kabilsingh, want ze is niet als bhikkhuni erkend in Thailand. Ze vertelt: 'Het is in Thailand verboden om vrouwen tot bhikkhuni te wijden. Hoe dit komt? Er zit een verhaal achter. De Boeddha gaf monniken de bevoegdheid om vrouwen te wijden. Totdat er een heel verlegen vrouw was. Zij durfde de gebruikelijke vragen naar haar seksualiteit - bijvoorbeeld of ze normale geslachtsorganen heeft en of ze zwanger is - niet te beantwoorden. De monniken vroegen de Boeddha om raad. Hij vroeg hen, heel praktisch, waarom ze in het geval van vrouwenzaken de bhikkhuni’s niet de vragen laten stellen. Zo is de duale wijding tot stand gekomen. En de regel in de theravada-traditie is dat een vrouw eerst door minimaal vijf bhikkhuni’s gewijd moet worden en daarna door minimaal vijf bhikkhu’s (monniken). En er zijn geen nonnen in Thailand. Dit hoeft niet te betekenen dat vrouwen hier niet gewijd kunnen worden. Dat gebeurde in het begin ook. Maar de monniken in Thailand houden zich vast aan de regel. Daarom kreeg ik mijn wijding in het buitenland.'

Hiërarchie
Dhammananda vermoedt een andere reden voor de officiële sangha om niet de kans te grijpen de vrouwensangha te herstellen. 'Wijding is een kwestie van macht geworden. De koning introduceerde ooit een systeem dat goede monniken beloont met geld en een positie. Als je nu de hiërarchische structuur beklimt, is er profijt in het vooruitzicht. Wanneer je als vrouw wijding zoekt, kom je in de zeer gevoelige kwesties van macht terecht, of je het leuk vindt of niet. Maar dat is niet het originele boeddhisme, zo heeft de Boeddha het niet bedoeld.'
Ze vertelt dat een senator in 2003 de Thaise regering aanraadde de Bhikkhuni Sangha te erkennen en te steunen. Uit zijn onderzoek bleek dat deze geen schade kon toebrengen aan de sangha. De regering zond dit verslag naar de hoogste sangharaad. Maar die antwoordde dat ze liever bij de orde bleef van 1928. Hier is nadrukkelijk bepaald dat vrouwen niet kunnen worden gewijd. 'Het lijkt erop dat ze niets van de research gelezen hebben', zegt Dhammananda.

Derde golf
Ze wordt dan wel niet helemaal geaccepteerd, ze is niet bang. 'Onze eerste minister heeft duidelijk gezegd dat wat ik doe niet tegen de wet is. Niemand kan ons kwaad doen.
Dit is de derde golf vrouwen. De eersten werden van hun gewaad ontdaan en in de gevangenis gezet. De tweede golf, mijn moeder, mocht blijven maar ze werd als mahayana beschouwd - een traditie die afgescheiden is van het theravada. Deze keer komen we als theravada, en we komen om te blijven. We zullen bezig blijven met al die problemen in de maatschappij waar niemand zich mee bezighoudt. Steeds meer vrouwen zullen zich laten wijden. Uiteindelijk zullen de monniken toegeven. Waarom zouden ze iets weigeren dat zo goed is voor de samenleving?'

Veilig
Inmiddels zijn er veertig gewijde vrouwen in Thailand. 'Ik bid dat ze oprecht zijn. Er zijn namelijk vrouwen die om andere redenen naar de sangha komen. Ze hebben geen onderwijs genoten, zien dit als een veilige haven en vinden het prettig dat er voor hen gebogen wordt. Er zullen vrouwen bij zijn die niet goed weten wat een non hoort te doen. Er moet nog veel gebeuren voordat er een sterke vrouwensangha is. Tegelijkertijd is het hele land op ons gespitst. Als een bhikkhuni iets fout doet, zal dat als een excuus worden gebruikt om ons onderuit te halen.'
Eerder wilde Dhammananda alleen de wijdingen geven aan vrouwen die het voor het leven willen nemen. 'Maar ik ben van gedachten veranderd. Ik maak tijdelijke wijding mogelijk voor iedere vrouw die dit wil ervaren. Voor mannen is het zo toegankelijk, ze kunnen iedere dag intreden - tijdelijk of voor het leven. En nu vrouwen starten, maken we het zo moeilijk voor hen.' Haar doel is wijding voor vrouwen heel gewoon maken. 'Misschien komt er maar één vrouw uit de honderd tot monastiek leven, maar mensen raken gewend aan het idee dat vrouwen gewijd zijn. Dat is een verandering van tactiek.'

Puur
Ze merkt dat vrouwen al iets meer geaccepteerd worden. Zo is het aan de universiteit inmiddels mogelijk om als vrouw monniken les te geven. Hoewel volgens de acht regels die de Boeddha ooit gaf aan vrouwen, zij geen monniken mogen onderwijzen, instrueren of bekritiseren. 'Op de universiteit noemen monniken me professor. Er zijn monniken die puur in hun beoefening zijn, zij staan achter me. Natuurlijk volg ik de regels maar ik volg niets blind. De Boeddha was heel duidelijk in de Kalama sutra: je brengt de leer in de praktijk en oordeelt zelf of het werkt.'

Diana Vernooij